In de nieuwe Omgevingswet wordt van initiatiefnemers verwacht dat zij bij plannen vroegtijdig participatie van de omgeving initiëren, maar wat wordt met participatie eigenlijk bedoeld?

Wat is participatie?

Participatie is het in een vroegtijdig stadium actief betrekken van belanghebbenden in uw gemeente bij complexe (bouw)plannen in hun omgeving. Van cruciaal belang is het om burgers, bedrijven en andere belanghebbenden in het besluitvormingsproces van een ontwikkeling in een gebied actief te betrekken en echt te luisteren om een gebied duurzaam mét hen te ontwikkelen, in plaats van vóór hen. Met als voordelen:

• Inbreng van lokale kennis, ideeën, visies en belangen;
• het vergroten van het draagvlak en acceptatie van besluiten;
• het actief betrekken vergroot het vertrouwen in de overheid;
• een aanzienlijke tijd- en geldwinst door minder tijdrovende procedures na besluitvorming.

Dit is uitgebreid beschreven in mijn co-blog ‘Participatie vereist voor duurzame gebiedsontwikkeling‘.

Participatie risicoloos voor gebiedsontwikkelingen?

Participatie bij gebiedsontwikkelingen in gemeenten is niet zonder risico. Bij een onzorgvuldig participatieproces in uw gemeente zijn er de volgende risico’s:

1. Populistische raadsleden en wethouders willen zichzelf koste wat kost profileren en kapen het participatieproces. De partijstandpunten veranderen naargelang de publieke opinie Dit vergroot het afbreukrisico voor goede duurzame gebiedsontwikkelingen.
2. Participatie wordt een “verplichte ambtelijke bureaucratische stap” in het proces. Door de eenzijdiger wordende samenstelling van colleges en raadsleden met meer mensen met een ambtelijke achtergrond ten nadele van andere beroepen vindt verambtelijking plaats. Deze verambtelijking neutraliseert alle voordelen van participatie en zorgt wel voor extra tijd.
3. Raadsleden en wethouders houden zich wel aan de regels, maar handelen niet integer met als vormen van on-integer gedrag:
   1. Legaal gesjoemel van politici binnen de regels, maar deze kunnen ethisch niet door de beugel en roepen wantrouwen op bij het publiek.
   2. Politici slaan door in hun drang om zich aan te passen aan de mores en opvattingen van hun omgeving.
   3. Het bedrijven van cliëntelisme door politici.

Deze risico’s worden in Hoofdstuk 2 van het boek “Heren, hoeren, heiligen – Over publiek leiderschap en vertrouwen” van Basile Lemaire op een heldere en verfrissende wijze beschreven.

Wanneer participatie?

Voor complexe en ingrijpende projecten is een brede verkenning en een vroegtijdige actieve en betrokken participatie in een vroeg stadium zeer gewenst om te leiden tot een gedragen voorkeursrichting en gecoördineerde uitvoering. De voorwaarden zijn:

1. Wethouders, raadsleden en ambtenaren hebben de wil om de fysieke leefomgeving integraal te benaderen en zij hebben geen risicomijdend gedrag.
2. Er is ruimte voor initiatieven.
3. Uw gemeente beschikt over ambtenaren met voldoende kennis en vaardigheden.

Het venijn zit aan het einde van de besluitvorming als een besluit eenmaal genomen is genomen. Raadsleden en wethouders moeten dan durven doorpakken en niet in de valkuil van populisme vervallen.

Conclusie

Daadwerkelijke participatie bij gebiedsontwikkelingen heeft vele voordelen. Of de voordelen benut worden in uw gemeente is afhankelijk van de kwaliteit en vaardigheden van uw raadsleden, uw wethouders en ambtenaren in uw gemeente. Risico’s zijn populisme, de toename van ambtenaren in de raad en het college en de integriteit van uw raadsleden en wethouders.