Regelmatig spreek ik ambtenaren, wethouders en raadsleden over de Omgevingswet. Een aantal reacties om te wachten met het starten met de Omgevingswet zijn:

“De Omgevingswet treedt pas in werking in 2018 en waarschijnlijk 2019 en er zijn nog te veel juridische onduidelijkheden.”

“Onze gemeente werkt al 20 of 30 jaar in de geest van de Omgevingswet en participatie zit bij onze inwoners in de genen”.

“De AMvB’s bij de Omgevingswet gaan op 1 juli 2016 in consultatie. Als deze helder zijn gaan we aan de slag met de Omgevingswet”.

Uiteraard treedt de Omgevingswet pas na de volgende gemeenteraadverkiezingen in werking en zijn er al ambtenaren en wethouders die in de geest van de Omgevingswet werken. Maar waarom is de Omgevingswet in 2016 een hype als de AMvB’s nog in consultatie gaan?

Om terug te gaan naar de basis heb ik voor u de volgende vragen op een rij gezet:

1. Waarom komt er één Omgevingswet?
2. Wat verandert er met de Omgevingswet?
3. Waarom zou u starten met de Omgevingswet?
4. Wat zijn de risico’s als u niet tijdig start met de Omgevingswet?

Waarom komt er één Omgevingswet?

Er komt één Omgevingswet, want het huidige omgevingsrecht is niet gericht op ontwikkelingen als regionale verschillen met groei en krimp, duurzame ontwikkeling, maatwerk bij projecten en participatie bij start van projecten. Ook hebben inwoners en ondernemers behoefte één wet met procedures, één loket en één vergunning.

Wat verandert er met de Omgevingswet?

De Omgevingswet wordt ook wel de grootste wetgevingsoperatie sinds de Grondwet van Thorbecke uit 1848 genoemd, omdat:

• 26 wetten samenkomen in 1 Omgevingswet;
• 50.000 bestemmingsplan overgaan in 400 Omgevingsplannen;
• 120 Algemene Maatregelen van Bestuur overgaan in 4 Algemene Maatregelen van Bestuur.

De impact van de Omgevingswet zit nog niet eens in de enorme wetstechnische exercitie, maar voornamelijk in: de ambtelijke en politieke cultuurverandering, de vertaalslag naar brede participatie en van sectoraal naar integraal werken.

Waarom zou u starten met de Omgevingswet?

De komende gemeenteraadsverkiezingen zijn over iets minder dan 2 jaar op 21 maart 2018. De vraag is dan waarom zou u als wethouder of raadslid daar nu al tijd, geld en ambtelijke capaciteit investeren over een wet, welke pas ruim na de verkiezingen in werking treedt? De impact is weliswaar groot en gelet op een planning van: implementatie van 2018, de procedures in 2017 en de strategie en inhoud in 2016 zou u nu moeten starten, maar als u dat niet doet wat zijn dan de risico’s?

Wat zijn de risico’s als u niet tijdig start met de Omgevingswet?

De 10 belangrijkste risico’s als uw gemeente niet tijdig met de Omgevingswet start heb ik voor u op rij gezet. Deze risico’s zijn:

1. Uw gemeente blijft sectoraal werken in de praktijk, maar integraal op papier.
2. De vereiste cultuurverandering slaagt niet.
3. Een echte (omgevings-)visie ontbreekt en uw gemeenteraad, college en ambtenaren besluiten op ad hoc basis.

“Mooi” waargebeurd praktijkvoorbeeld van deze eerste drie risico’s gecombineerd is, dat in de periode dat de zienswijzenprocedure voor het bestemmingsplan voor een rondweg start, los hiervan een project illegaal grondgebruik in hetzelfde dorp start. Eigenaren krijgen bericht dat zij een rondweg in hun achtertuin krijgen en gelijktijdig eist de gemeente een strook van 60 centimeter illegaal gebruikte voortuin op.

4. Het participatieproces komt onzorgvuldig tot stand en mond uit in populisme.
5. Raadsleden, wethouders en ambtenaren beschikken over onvoldoende kennis en vaardigheden en weten hun nieuwe rollen niet om te werken in de geest van de Omgevingswet.
6. Het beleid op sociaal, ruimtelijk en economisch domein is niet samenhangend en is op sommige terreinen zelfs tegenstrijdig.

Een voorbeeld is de Gemeente Wageningen in mei 2014: 32 bewoners zonder zorgindicatie uit verzorgingshuis Dennenrust mogen er niet wonen op grond van het bestemmingsplan. Staatssecretaris Martin van Rijn van Volksgezondheid en Welzijn gaat ervan uit dat alle huidige bewoners in Dennenrust kunnen blijven, want dit past binnen het Rijksbeleid op het sociale domein.

7. De waan van de dag en willekeur regeert.
8. Goede initiatieven verzanden in het ambtelijke en politieke processen en procedures. Veel energie gaat verloren aan negatieve randzaken.
9. Ondernemers, inwoners en “de man op straat” zien en merken de toegevoegde waarde van uw gemeente niet.
10. Uw gemeente schuift besluiten voor zich uit over: vergrijzing en krimp, leegstand in winkelcentra en bedrijventerreinen en digitalisering en globalisering.

Conclusie

Voor de implementatie van de Omgevingswet door gemeenten wordt ruim de tijd genomen door het Rijk. Door nu niet te starten verliest uw gemeente kostbare tijd en loopt u risico’s. Dat risico’s zich zullen manifesteren blijkt na de invoering van de drie decentralisaties in het sociaal domein (zorg aan langdurig zieken of ouderen, hulp bij het vinden van werk en de jeugdzorg). De verzachtende omstandigheid voor gemeenten is, dat er onvoldoende tijd voor de implementatie is geweest. Dit argument gaat niet op bij de implementatie van de Omgevingswet, welke nog een veel grotere impact zal hebben dan de drie decentralisaties …

Ik ben benieuwd hoe u hierover denkt?? Laat het me weten via een reactie.